RÜŞVET SUÇU TCK. 252-254

Rüşvet Suçu Nedir?

Rüşvet suçu Türk Ceza Kanunumuzun 252-254. maddelerinde düzenlenmiştir. İlgili maddeye göre kısaca tanım yapacak olursak ‘’Rüşvet, bir kamu görevlisine görevinin ifasıyla ilgili bir işi yapması veya yapmaması için, başka bir kişi tarafından menfaat sağlanmasını doğuran bir suç anlaşmasıdır.’’ olarak  tanımlayabiliriz.

Rüşvet Suçu ile Korunan Hukuki Yarar Nedir?

5237 sayılı TCK’nın 252. maddesinin gerekçesinde “Kamu hizmetlerinin gerek eşitlik gerek liyakat açısından adalet ilkelerine uygun yürütüldüğü, kamu görevlilerinin rüşvet kabul etmez ve satın alınamaz oldukları hususunda toplumda hâkim olan güvenin, inancın sarsılmaması gerekir. Rüşvete ilişkin suç tanımı, bu güveni korumayı amaçlamıştır.” denilmek suretiyle, kamu görevinin yapılması sırasında dürüstlükten en ufak sapmanın dahi kamu idaresinin güvenilirliğini sarsacağı kaygısını duyan yasa koyucu böyle bir düzenlemeyle, toplumda mevcut olan güvenin korunmasını amaçlamıştır.

Rüşvet Suçunun Faili Kimdir?

1. Rüşvet Alan

Rüşvet, tipik bir “çok failli suç”tur. Teşebbüs durumu hariç, daima iki kişinin varlığını gerektirir. Bunlardan biri rüşvet alan diğeri rüşvet verendir. Rüşvet veren, herhangi bir kimse olabilirken; ceza kanunlarının uygulanmasında kamu görevlisi sayılanlar ( TCK. m.6, f.1, b.c) rüşvet alan olabilirler. TCK m. 252/5 uyarınca, rüşvete aracılık edenler, kamu görevlisi sıfatı taşıyıp taşımadıklarına bakılmaksızın, müşterek fail olarak cezalandırılırlar. TCK m. 252/6’da ise, rüşvet ilişkisinde dolaylı olarak kendisine menfaat sağlanan üçüncü kişi veya tüzel kişinin menfaati kabul eden yetkilisinin de kamu görevlisi olup olmadığına bakılmaksızın müşterek fail olarak cezalandırılacağı öngörülmüştür.

2. Rüşvet Veren

Rüşvet vermede fail, herhangi bir “kimse” olabilir. Maddede rüşvet verme açısından failde bir nitelik aranmamıştır. Bu husus 252. maddenin 1. fıkrasında; “rüşvet veren kişi de ...cezalandırılır” şeklinde ifade edilmiştir. Rüşvet veren, kamu görevlisi de olabilir. Ancak bu takdirde kamu görevlisi sıfatı, suçta unsur olmadığından verilecek ceza; diğer şartlar da mevcut olmak kaydıyla 266. maddeye göre artırılır. TCK’nın 253. maddesine göre rüşvet suçunun işlenmesi suretiyle yararına haksız menfaat sağlanan tüzel kişiler hakkında bu suç dolayısıyla güvenlik tedbiri niteliğindeki yaptırımlar uygulanabilir.

Rüşvet Suçunun Cezası Nedir?

Rüşvet suçunun basit halinde, bir kamu görevlisine veya göstereceği bir başka kişiye menfaat sağlayan kişi, dört yıldan oniki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

Rüşvet suçunu işleyen kamu görevlisinin cezası ise aynı şekilde dört yıldan oniki yıla kadar hapis cezası olacaktır.

Rüşvet Suçuna İştirakten Ceza Alınır Mı?

Kamu görevlisinin işlemiş olduğu rüşvet alma suçuna kamu görevlisi olmayan kişilerin iştirak etmeleri ise mümkündür ancak bu sıfatı taşımayan kişilerin suça iştirak etmeleri durumunda ya 38. maddede yazılı “azmettiren” veya 39. maddede yazılı “yardım eden” olarak eylemden sorumlu tutulabileceklerdir. (TCK m. 40/2). Diğer taraftan iştirak nedeniyle sorumluluk için fiilin en azından teşebbüs derecesinde işlenmiş olması gerekir.

Rüşvete aracılık etmek suretiyle iştirak de mümkündür. Rüşvet anlaşması başkasına yarar sağlama konusunda yapılmış olabilir. Bu halde lehine yarar sağlanan kişinin fiili bilerek bu yararı kabul etmesi durumunda iştirak ile sorumlu olacağı kabul edilmelidir.

Rüşvet Suçunun Nitelikli Halleri Nelerdir?

Rüşvet alma ile ilgili nitelikli unsur 252. maddenin 2. fıkrasında, “Rüşvet alan ...kişinin, yargı görevi yapan, hakem, bilirkişi, noter veya yeminli mali müşavir olması hâlinde, birinci fıkraya göre verilecek ceza üçte birden yarısına kadar artırılır“ denilmek suretiyle düzenlenmiştir.

Ağırlaştırıcı nedenin uygulanabilmesi için faildeki bu sıfatların yasaya uygun olarak kazanılması ve suç işlendiği sırada var olması şarttır. Bu sıfatların suçtan sonra kaybedilmiş olması cezanın artırılmasını önlemeyecektir.

Cezanın İndirildiği Haller Var Mı?

Kamu görevlisinin rüşvet talebinde bulunması ve fakat bunun kişi tarafından kabul

edilmemesi ya da kişinin kamu görevlisine menfaat temini konusunda teklif veya vaatte

bulunması ve fakat bunun kamu görevlisi tarafından kabul edilmemesi hâllerinde fail

hakkında, verilecek ceza yarı oranında indirilir.

Rüşvet Konusunda Sadece Anlaşma Yapmış Olmam Cezayı Gerektirir Mi?

Her iki taraf açısından rüşvet konusunda anlaşmaya varılması suçun tamamlanmış sayılması için yeterlidir.Rüşvet anlaşmasının yapılması halinde vazgeçilmiş olunsa dahi suç tamamlanmış olur.Bu anlaşmadan sonra suça konu işin yapılıp yapılmamasının, kararlaştırılan yararın verilmiş olup olmaması önemli değildir. Suç tamamlanmış gibi cezalandırılmaktadır.

 Rüşvet suçunda, rüşvet anlaşmasının gerçekleşebilmesi için tarafların mutlaka bir araya gelmeleri gerekmediği gibi rüşvet anlaşmasının yazılı olması da şart değildir. Tarafların bu konudaki iradelerinin uyuşması, rüşvet anlaşmasının meydana gelebilmesi için yeterli şarttır.

Rüşvet Suçunun Mağduru Kimdir?

Rüşvet suçu, kamu idaresinin güvenilirliğine ve işleyişine ilişkin olarak toplumda var olan inancı ihlal ettiğinden suçun mağduru, toplumu oluşturan herkestir. Devlet tüzel kişiliği ise, suçtan zarar gören durumundadır.

Rüşvet Suçu Şikayete Tabi Mi?

Rüşvet suçu şikayete bağlı değildir ve dava zamanaşımı süresi 15 yıldır.

Rüşvet Suçunda Etkin Pişmanlık Hükümleri Uygulanır Mı?

5237 sayılı TCK’nın 254. maddesinde rüşvet suçuna özgü etkin pişmanlık hükümleri düzenlenmiştir. Buna göre soruşturma makamları rüşvet suçunun işlendiğini öğrenmeden önce, suçu işleyen kişi veya kişilerin durumu ilgili makamlara bildirmesi durumunda etkin pişmanlıktan faydalanabileceklerdir. Rüşvet alan kamu görevlisinin veya rüşvet veren kişinin etkin pişmanlık hükümlerinden faydalanması durumunda faile ceza verilmeyecek, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 223. maddesinin 4. fıkrası gereğince mahkeme ceza verilmesine yer olmadığı kararı verecektir.

TCK 254. madde gerekçesinde rüşvet suçunda etkin pişmanlıkla ilgili şu açıklamalara yer verilmiştir: “Maddede rüşvet suçunda etkin pişmanlık haline ilişkin hükme yer verilmiştir. Cezayı ortadan kaldıran şahsi bir sebep halini düzenleyen bu hükümden yararlanılabilmesi için; kamu görevlisinin, rüşvet suçundan dolayı hakkında soruşturmaya başlanmadan önce, durumu soruşturmaya yetkili makamlara haber vererek, rüşvet konusu şeyi aynen teslim etmesi gerekir. Keza, rüşvet alma konusunda başkasıyla anlaşan kamu görevlisinin soruşturma başlamadan önce durumu resmi makamlara haber vermesi halinde hakkında bu suçtan dolayı cezaya hükmolunmayacaktır.’’

Etkin pişmanlıktan yararlanılabilmesi için kamu görevlisi hakkında idari de olsa, herhangi bir soruşturmaya girişilmemiş bulunulması gerekir. Şartları gerçekleşmişse, sadece cezaya hükmedilmez. Ancak, işlenmiş olan suç, işlenmemiş duruma icra edilemeyeceği için, rüşvet konusu şeyin müsadere edilmesi gerekir.

Rüşvet anlaşmasının yapılmış olmasına rağmen, kamu görevlisi, anlaşmayla kabul edilen rüşvet konusu menfaati temin etmeden önce de etkin pişmanlık gösterebilir. Bu durumda, rüşvet konusu menfaat kamu görevlisi tarafından henüz temin edilmediği için, artık teslimden ve müsadereden söz edilemez.

Rüşvet veren kişinin de, bu nedenle henüz soruşturma başlatılmadan önce etkin pişmanlık duyarak durumdan soruşturma makamlarını haberdar etmesi halinde, hakkından bu suçtan dolayı cezaya hükmedilemez.

Maddenin üçüncü fıkrasında, ‘’rüşvet suçuna iştirak eden diğer kişilerin, bu nedenle soruşturma başlamadan önce, durumdan resmi makamlarını haberdar etmeleri halinde, cezalandırılmayacakları hususu hüküm altına alınmıştır.” Gerekçeden de anlaşılacağı üzere rüşvet suçunda etkin pişmanlık hali cezayı ortadan kaldıran şahsi bir sebep olarak öngörülmüştür. Rüşvet alan kamu görevlisinin eğer rüşvete konu menfaati temin etmişse, durum resmi makamlarca öğrenilmeden önce bu menfaati yetkili makamlara aynen teslim etmesi gerekmektedir.

Sonuç

Makalemizde, Tck 252-254. maddelerde düzenlenen rüşvet suçunu, nitelikli hallerinin ne olduğunu, suça iştirak durumunda ne olacağını, cezanın indirildiği halleri, rüşvet anlaşmasına ve suçun etkin pişmanlık hükümlerine değinmeye çalıştık. İlgili suçun faili ya da mağduru olmanız durumunda maddi ve manevi hak kayıpları yaşamamanız adına alanında uzman bir tarsus avukatından destek alabilirsiniz.